یک روایت قدیمی از داستان کریسمس هست که در آن حُکمای شرقی از شرق میان و به مسیحِ تازه متولد شده طلا، مُرّ و کُندُر هدیه میکنن. با این مقدمهی کوتاه میریم سراغ معرفی مادهای معطر به نام Olibanum یا همون کُندُر که روزگاری مامانبزرگامون تو خونههاشون داشتن و ازش در صنعت عطرسازی هم استفاده میشه.
کُندُر به فارسی، olibanum به انگلیسی، frankincense برگرفته از فرانسوی و اللُبان به عربی، همگی اسامی این رِزینِ معطر هستن.
سوالی که میتونه اینجا بهوجود بیاد اینه که “رِزین” چیه؟
“رزین” نامِ کلیِ ترکیبی طبیعی یا مصنوعیه که چسبناکه و تحت گذروندن شرایطی سفت و سخت میشه.
رزینها معمولاً مخلوطی از ترکیبات آلی هستن.
این ترکیب به شکل طبیعیش در طبیعت غالبا از تنهی درختها به دست میاد که در ابتدا به شکل شیرهمانند و چسبندهست و بعد با گذر زمان خشک و سفت و در بعضی موارد معطر میشه.
گیاهان برای پاسخ به صدماتی که ممکنه بهشون برسه، رزینها رو برای محافظت از خودشون ترشح میکنن.
وجود رزین باعث میشه تا گیاه در برابر آسیب برخی حشرات و عوامل بیماریزا مصون بمونه.
خب…
حالا برگردیم به کُندر؛
بیشترین کاربرد کندر به عنوان بخور یا همون اِسانس بوده و کماکان در کلیساها، معابد و اماکن مذهبی تحت همین عنوان ازش استفاده میشه و به همین دلیله که بسیاری از مردم به کندرْ بخور هم میگن.
در طول قرنها مردم از ویژگی معطر بودن کندر به روشهای مختلفی استفاده کردن که مهمترینهاش در مراسم مذهبی و مراسم تدفین بوده و حتی مصریهای باستان در مومیایی کردن بعضی اجسادشون از کندر استفاده میکردن.
همچنین دود حاصل از سوختن کندر برای دفع پشهها و بعضی حشرات موذی مؤثره و در ایران اسپند و کندر رو همراه باهم دود میکردن.
پس با این توضیحات به این نتیجه میرسیم که کاربرد کندر قدمتی بسیار طولانی داره و بشر خیلی وقته که این ماده رو در طبیعت کشف کرده.
کندر، که در ابتدای کار یک شیره معطره، نوعی صمغ از گونههای خاصی از درختان در تیره Boswellia از خانواده Burseraceae هست.
این نژاد از درختان به آب و هوای خشک و خاک آهکی نیاز دارن.
برای همین محیط مناسب برای رشد این نوع درخت در کشورهایی مثل عربستان، عمان و یمن، هند و آفریقای شمالی (کشورهایی نظیر سومالی، اتیوپی، کنیا و اِریتریا) هست.
رزینِ کندر از زیر پوستهی درخت میاد و با بالاترین کیفیت تقطیر میشه.
تهیهی یه کندر مرغوب پروسهای کُند و با دقت بالاست و فقط میتونه دو بار در سال انجام بشه؛ یک بار در بهار و بار دیگه در پاییز.
این رزینها هرچی بیشتر روی درخت بمونن سختتر میشن و حدود یک هفته هم طول میکشه تا به اندازه کافی سفت بشن که بعدش به عنوان یک کریستال سخت شده برش داده میشن. یه هفته دیگه هم طول می کشه تا رزین کریستال شده جمع بشه.
در نهایت این فرآیند انواع و کیفیتهای مختلف رزین کندر را تولید میکنه و در پایان کیفیت کندر بر اساس رنگ، خلوص، عطر، سن و در برخی موارد، جایی که رشد میکنه تعیین و قیمتگذاری میشه.
متداولترین کندر، یک رزین مایل به قهوهایه که مقدار زیادی ذرات پوسته درخت در اون وجود داره که به روشهای خاصی پالوده و تقطیر میشه و به درجه خلوص قابل قبولی میرسه.
ولی نادرترین، خالصترین و همچنین بالاترین درجه کندر از گیاه Boswellia sacra بدست میاد.
این گیاه در استان ظُفار در کشور عمان رشد میکنه و اونقدر خاصه که فقط مخصوص پادشاهان و ملکهها بوده. همچنین این گونه محتوای بیشتری از ساختار شیمیایی آلفاپینن رو داره.
علاوه بر همهی اینها از کندر به عنوان دئودورانت، خمیردندون، طعمدهندهی غذا و نوشیدنی استفاده میشه.
دونههای کندر، دود کندر و کندر محلول در آب همگی به اشکال مختلف برای درمان بیماریهایی مثل حالت تهوع، سوء هاضمه، سرفه، فشار خون بالا و نقاحت پس از زایمان استفاده میشن. همچنین استفاده از کندر در کاهش اضطراب و افسردگی هم مؤثره.
در پایان چند نمونه عطری رو که در اونها olibanum استفاده شده معرفی میکنیم:
Bentley For Men Absolute By Bentley
Mandala By Masque Milano
Outrecuidant By Histoires de Parfums
Spell 125 By Papillon Artisan Perfumes
Eau Sacree By James Heeley
L'Eau Trois By Diptyque
Sable Nuit By Giorgio Armani